دانشگاه تهران
دانشکده علوم اجتماعی
گروه انسان شناسی
 
 
حریم خصوصی در خانواده
 
مهدیه محمدی
 
زمستان 96

 
 
 
 
چکیده:
حریم خصوصی در حوزه خانواده، دامنه‌ای از اطلاعات، ارتباطات، فضای فیزیکی یا مجازی و دیگر مؤلفه‌هایی است که یا به حسب انتظار متعارف افراد خانواده یا به حکم قانون مصون از تعرض است و افراد جامعه کوچک خانواده در پرتو این حریم توقع دارند به دور از پایش‌ها و نظارت افراد و حتی دولت زندگی کنند. حریم خصوصی انواع مختلفی از جمله حریم ارتباطی، جسمی، جنسی، اطلاعاتی و مکانی دارد که تمامی این ابعاد در رابطه با حریم خصوصی مصداق دارد و می توان حریم خصوصی خانواده را بر حسب مرزهای این ابعاد تعریف کرد.از سویی با توجه به تحولات صد سال اخیر می توان بررسی کرد که کدام یک از این محورها تغییرات بیشتری را در حوزه حریم خصوصی خانواده به همراه داشته است.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
واژگان کلیدی:حریم خصوصی-حریم جنسی- خانواده-حریم اطلاعاتی- حریم ارتباطاتی- زوجین-فرزندان
 
مقدمه: انسان شناسان و متخصصان علوم اجتماعی می­گویند نیاز به حریم خصوصی، امری بسیار ریشه­دار و فطری است که تنها به انسان محدود نمیشود بنابراین جدایی حوزه و حریم خصوصی از گستره عمومی به یک معنا، پیشینه­ای به امتداد حیات انسانی دارد. تحقیقات و مطالعات مردم شناسی نشان می­دهد در تمام جوامع، تمام زمانها و دوره­ها، حتی درجوامع ابتدایی، قواعد اجتماعی وجود داشته که ورود به اماکن خاصی را محدود می­کرده و حضور در اماکن معینی را ممنوع میدانسته است (شهری باف،1378،277-276).  در عین حال مطالعه حریم خصوصی از زوایای حقوقی، فلسفی، دینی، اجتماعی و سیاسی و یا مذهبی و اخلاقی نتایج متفاوتی به دنبال دارد.
حریم خصوصی یکی از حقوق معرفی شده که دارای ویژگی نسبیت است.نسبیت را برخی اینگونه تفسیر کرده اند: نظام های حقوقی مختلف هر کدام بر جنبه های خاصی از این حق تاکید کرده اند و قلمرو آن در هر فرهنگ ،نظام اجتماعی یا هر موقعیت متفاوت است.از میان واقعیت مادی و شرایط نسبتا پایدار اجتماعی که تاثیر زیادی بر موازین حریم خصوصی دارند می تواند به مواردی همچون تراکم جمعیت ،درجه تعامل افراد،الگوهای منزل،تقسیم کار،ماهیت خانواده و دیگر روابط اجتماعی اشاره کرد.برای مثال جوامع شهری در مقایسه با جوامع روستایی و افرادعادی در مقایسه با سیاستمداران،قلمرو حریم خصوصی وسیع تری دارند.
با این اوصاف ذکر این نکته ضروری است که تاکنون تعریف مشخصی از حریم خصوصی ارائه نشده است.بااین‌حال برخی حریم خصوصی را با توجه به تعارفي كه هم بر اساس مصداق و هم بر اساس مفهوم از موضوع حريم خصوصي ارائه شد، این‌طور گفته‌اند: «حريم خصوصي قلمرويي از زندگي فرد است كه فرد نوعاً و عرفاً يا با اعلان قبلي، انتظار دارد ديگران بدون رضايت وي به اطلاعات راجع به آن قلمرو دسترسي نداشته باشند يا به آن قلمرو وارد نشوند يا به آن قلمرو نگاه يا نظارت نكنند يا به هر صورت ديگري وي را در آن قلمرو مورد تعرض قرار ندهند.»(انصاری:1388: 38)
از سویی دیگر، حریم خصوصی انواع مختلفی را هم شامل می‌شود. دریک تقسیم بندی ساده حقوقی- اجتماعی میتوان 5 مصداق را برای حریم خصوصی برشمرد که حریم خصوصی جسمانی، حریمخصوصی اماکن و اشیا، حریم خصوصی ارتباطات، حریم خصوصی اطلاعات وحریم خصوصی جنسی از جمله آنهاست.
بهتر است اقسام حريم خصوصي را به همان حريم خصوصي اطلاعات، ارتباطات، منازل و اماكن و اشياء و حريم خصوصي جسماني و جنسي محدود كرد.
البته بايد به‌اين نكته ظريف نيز دقت كرد كه يك بررسي دقيق نشان خواهد داد كه يك معنا كليه حقوق بشر ابعادي از حق بر حريم خصوصي‌اند به گونه‌اي كه به عنوان مثال عدم مداخله در حريم خصوصي افراد زمينه حفظ كرامت و شخصيت وي را فراهم خواهد آورد و يا آزادي عقيده و مذهب ممنوعيت مداخله در اطلاعات شخصي افراد از جمله تعلقات مذهبي و فرقه‌اي وي از حمايت بيشتري برخوردار خواهد شد([1]-Rhona K. M Smith,Christien Van den Anker, The Essential of Human Rights, Odder Arnold
Publication, Great Britain, 2005, p.289.
 
حریم خصوصی و خانواده:
 حریم خصوصی چون تحت تاثیر عوامل مختلف اجتماعی و فرهنگی است،لذا ممکن است آنچه در جامعه ای در قلمرو حریم خصوصی است در جامعه دیگری خارج از آن باشد( سروش: 9)بنا براین مرزهای حریم خصوصی در جوامع مختلف سیال و بی ثبات است.با این حال در همه جوامع اعتقاد به خصوصی بودن برخی امور و حوزه ها وجود دارد که شاید این مسئله برگرفته از فطری بودن نیاز انسان به حریم خصوصی باشد. یکی از عرصه هایی که حریم خصوصی در مورد آن مصداق دارد، حوزه خانواده است که بسته به فرهنگ های مختلف مرزهای حریم خصوصی می تواند متغیر باشد.
حریم خصوصی زن و شوهر(خانواده):
خانواده از امور خصوصی شمرده شده است، هر چند متصدی آن از منظر علم حقوق، حاکمیت است، لذا این سؤال مطرح می­شودکه آیا به عنوان امری عمومی نیز محسوب می­گردد. برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید مفهوم حریم خصوصی و ویژگیهای خانواده و اوصاف هریک مورد بررسی قرار گیرد تا نسبت  خانواده با هریک از این دوگانه، یعنی عمومی و خصوصی مشخص شود.
هر یک ازهمسران درکنار زندگی زناشویی مشترک، یک فضای ذهنی خصوصی هم دارد که میتواند آنرا با همسر خود به اشتراک نگذارد. اما مسئله ایناست که مرزها و اندازه های این زندگی خصوصی تا کجا می­تواند گسترش یابد.  چالش وکشمکش بر سر مرز و حریم این زندگی خصوصی و همتا و همانند نبودن دیدگاه دو همسر درباره آن، ریشه و سرچشمه بسیاری ازجنگ و ستیزهای زناشویی، خانوادگی و خاندانی بوده است. درجوامع زن ستیز این فضا از سوی مرد سالاران در اندازه  هیچ برای زنان ارزیابی شده و براین باور  پا فشاری می­شود که درزندگی زن شوهردار هیچ نکته و نقطه پوشیده و پنهانی برای شوهر نباید وجود داشته باشد.
پیشینه عافطی هر یک از زوجین پیش از ازدواج نیز یکی دیگر از مسائلی است که به گفته برخی مصداق حریم خصوصی دارد و لزومی ندارد همسر آینده از پیشینه های عاطفی همسر خود در گذشته مطلع شود.
 
بدن زن حریم خصوصی او است
حریم خصوصی جنسی بین زن و شوهر نیز می تواند یکی دیگر از مصادیق حریم خصوصی باشد که در قانون برخی از کشورها هر گاه زن در میانه رابطه جنسی اعلام رضایت خود را پس بگیرد بدن او حریم خصوصی وی محسوب شده و ادامه رابطه با وی جرم محسوب می شود.البته در حقوق ایران تحت عنوان تمکین همسر بیشتر به این موضوع نگاه شده است.نکته دیگر درمورد حریم خصوصی بین زوجین موضوع زمان است و اینکه بسیاری از زوجین در دروان نامزدی،عقد قائل به یکی شدن حریم های خود با طرف مقابل ندارند و در این دوران مرزهای حریم خصوصی بسیار پررنگ تر از بعد از آغاز زندگی مشترک و به اصطلاح زیر یک سقف رفتن است.
حریم خصوصی فرزندان
حریم خصوصی فرزندان نیز یکی دیگر از مسائل مرتبط با حریم خصوصی خانواده است به طوری که بسیاری از زن و شوهر ها با گذشت زمان و بزرگ شدن فرزندان حریم خصوصی آنها را پر رنگ تر و حریم خود را کمرنگ تر می کنند به طوری که برخی از آنها حریم خصوصی مکانی را یکی از مشکلات مهم حریم خصوصی زوجین با بزرگ شدن فرزندان می دانند که عدم برقراری رابطه جنسی می تواند مشکل ناشی از این تفکر باشد.علاوه بر این حریم پوششی نیزدر ذیل حریم خصوصی خانواده گنجانده می شود که هم به موضوع پوشش والدین در برابر فرزندان و همچنین فرزندان در برابر یکدیگر باز می گردد چرا که در خانواده ای که معمولا فرزندان با چند سال اختلاف با یکدیگر زندگی می کنند،باید فرزندان از لحاظ پوشش به گونه ای رفتار کنند که هیچ کدام به خاطر مشاهده اندام دیگری به فکر گناه نیفتد.جداسازی فیزیکی فرزندان نیز در زیر مجموعه حریم مکانی در خانواده لحاظ می شود چرا که این مسئله به حریم خصوصی بین فرزندان باز می گردد. و حتی پیامبر اکرم در همین زمینه می فرماید: بستر خواب پسر و پسر،پسر و دختر ،دختر و دختر را به هنگام ده سالگی از هم جدا کنید.
از سویی دیگر این سوال مطرح است که آیا فرزندان در قبال والدین خود از حقی تحت عنوان حریم خصوصی برخوردار هستند و یا به جهت اینکه والدین به نوعی سرپرست و ولی آنها محسوب می شوند، خبری از حق حریم خصوصی فرزندان نیست؟ این مسئله هم با توجه به تغییرات خانوادگی و اجتماعی از آن قبیل مسائلی است که ممکن است از شهری به شهر دیگر و از جامعه ای به جامعه دیگر تفاوت های آشکاری را داشته باشد.
تعارض در حريم خصوصي والدين و فرزندان
موضوع حریم خصوصی، مسائل شخصی و حریم خصوصی است؛ بنابراین اگر وجود رابطه خویشاوندی منجر به از بین رفتن خصوصیت و محرمانگی گردد، باعث خروج تخصصی مصداق مورد بحث خواهد گردید. به طور مثال، «حریم خصوصی مکانی» خانواده برای اعضاء خانواده و خویشاوندانی که در یک مکان زندگی می کنند مصداق پیدا نمی‌کند؛ به طور مثال اگر یکی از اعضاء سرزده وارد خانه شود، نقض حریم خصوصی محقق نشده يا همين موضوع در مورد «حریم خصوصی جسمانی» صادق است؛ با این تفاوت که در مورد حریم خصوصی جسمانی وضعیت خویشاوندان در یک رتبه قرار ندارد .محارم و غیر محارم از یک سو و زوجین و غیر ایشان از سوی دیگر دچار تفاوت حکم می‌شوند.
اما گاهي در برخي از مصاديق حريم خصوصي ممكن است، تعارضاتي ايجاد شود، براي مثال ورود به حريم خاص زوجين از سوي فرزندان ممنوع است اما برعكس آن ممكن از باب جنبه نظارتي اوليا بر فرزندان چندان صادق نباشد. يا در خصوص اطلاعات خصوصي افراد، نقش پدر به عنوان رئيس خانواده ممكن است، باعث تعارض در حقوق افراد خانواده شود كه در جاي خود قابل بحث است.
 
دخالت در حريم خصوصي فرزندان بايد قانوني باشد. ماده 16 كنوانسيون حقوق كودك، ورود به حريم خصوصي كودك را به طور غيرقانوني منع كرده است. بنابراين، نقض اين حريم، مطابق قانون ممكن است. طبق تفسير ملل متحد واژه «غيرقانوني» بدين معناست كه هيچ مداخله‌اي نبايد صورت گيرد مگر در مواقع پيش‌بيني شده توسط قانون.
ثانياً، دخالت نبايد خودسرانه باشد. اصطلاح «خودسرانه» در ماده 16، دخالت‌هايي را در بر مي‌گيرد كه اگرچه در قانون مجاز شمرده شده، اما مستبدانه محسوب مي‌شود. در تبيين مفهوم «مداخله خودسرانه» دو ضابطه معقول و منطقي بودن مداخله تحت هر شرايطي مورد توجه مفسران قرار گرفته است([1]. ليلا سادات اسدي، حريم خصوصي كودك و حق والدين بر تربيت، نشريه فقه و حقوق خانواده (نداي صادق)، سال چهاردهم، تابستان 88،  شماره 50، ص 37
 
حریم مکانی:
یکی از مصادیق حریم خصوصی که به خانواده و زن و شوهر برمی گردد موضوع «حریم مکانی» است.هر شخص در فضای فیزیکی زندگی خود، از حق حریم خصوصی برخودار است از این رو بدون اجازه او نمی توان به منزلش وارد شد این حکم درباره هر گونه فضای سکونت یا استفاده تا وقتی که جنبه اختصاصی داشته باشد،جاری است.خانه،چادر،خیمه،اتاق استیجاری،هتل،کوپه قطار و حتی فضای خودرودی شخصی در صورتی که از پنجره آن چیزی قابل رویت نباشد.
از سویی نقض حریم مکانی الزاما با حضور فیزیکی در مکان اختصاصی دیگران اتفاق نمی افتد این کار روشن ترین مصداق نقض حریم خصوصی است. زشت تر از آن وارد شدن به خانه دیگری از طریق به کارگیری وسایل سمعی و بصری و کنترل خلوت اوست.
با این حال مسئله ای که تحت عنوان تحولات حریم خصوصی خانوادگی می توان به آن اشاره کرد،برخی اقدامات داوطلبانه تعدادی از خانواده ها در نقض حریم خصوصی خود و سهیم کردن دیگران در این خلوت و حق است به طوری که در فضای مجازی هر روز شاهد ارسال،انتشار و به اشتراک گذاشتن هزاران عکس و توصیف از لحظه به لحظه زندگی و جمع خانوادگی هستیم.

 
از سویی دیگر با تغییر معماری خانه ها مرزهای حریم خصوصی در خانواده نیز رنگ و بوی متفاوتی به خود گرفته است.
در فرهنگ سنتی خانه باید حریم اندرونی و بیرونی داشته باشد تا بیگانه چشمش به ناموس خانه نیفتد اما در این فرهنگ مرزی  میان محرمان ساکن خانه وجود ندارد از این رو فرزندان خانه هر کدام اتاق خصوصی خود را ندارند.وضعیت امروز خانه های ایرانی که فرزندان و والدین اتاق مخصوص دارند،متاثر از تحولات مدرن است و ریشه سنتی ندارد با رشد فردگرایی در ایران و جوامع جمع گرا مفهوم حریم خصوصی تغییر کرده و فرزندان نیز در درون خانه اتاق مخصوص دارند.
فردی شدن خانه و اولویت دار شدن حریم خصوصی:
فردگرایی یکی از شاخص های مهم رشد تجدد بوده است.منظور از فردگرایی اهمیت یافتن و ترجیح خواسته های فردی در برابر خواسته ها،ارزش ها و ساختارهای کلی جمعی وتاریخی است.میل به داشتن خانه شخصی مستقل و جدایی گزینی از خانواده و خانه پدری تخصیص یافتن فضای خصوصی به هریک از افراد خانه،اهمیت یافتن کارکرد حریم خصوصی است( در دهه 70 این مسئله کم کم در فرهنگ و جامعه از اهمیت برخوردار شد به طوری که در فیلم پرمخاطب سال 74 یعنی  فیلم پدرسالار، چالش تفکیک حریم خصوصی خانواده هسته ای از خانواده گسترده دیده می شود)
یکی از کارکرد های خانه حفاظت زنان بوده است ودر تلقی سنتی یکی از نزاع های اصلی سنت گرایان در زمینه جنسیت و تبعیض جنسیتی این است که سنت گرایان در الگوی ایده ال خود زن و وظایف او را در مادر شدن،تربیت کودکان،گرم نگه داشتن محیط خانه و خانه داری می بیند. در مقابل منتقدان فمینیست و نوگرا در تلاش اند تا زن را از چاردیواری خانه به محیط جامعه بکشانند.از این دیدکاه می توان گفت که کارکرد جنسیتی خانه ایجاد حریم برای زنان است.(فاضلی:1394:90)
معماری منازل نیز یکی دیگر از مسائل مرتبط با تغییر فعالیت های مرتبط با حریم خصوصی در خانه است که متناسب با نوع خانواده تغیر کرد. پس از انقلاب و با هسته ای شدن بسیاری از خانواده ها، اختصاص فضاهای خصوصی در خانه ها بیشتر شد. در گذشته اگر محل خواب خانواده ها نیز در یک فضا بود پس از انقلاب به ویژه پس از دوران جنگ و با تغییر معماری خانه ها و آپارتمان نشینی عمومی یا خصوصی بودن فضاهای خانه بیشتر مشخص شد به عنوان مثال افزایش اتاقها در خانه، تفکیک محل خواب از محل پذیرایی از مهمانان و پررنگ شدن نقش هال در معماری خانه ها از جمله این موارد است. در واقع بخش هال در فضای خانگی، یکفضایورودیبرایخوشامدگوییبهمهماناناست و یک بخش عمومی از خانه است ،علاوه بر این یکمحدودهمحافظوخنثیبرایجلوگیرییاراحتیگذارازدنیایعمومیبهدنیایخصوصیاست. در واقع بخش هال در خانه را می توان یک فضای خصوصی عمومی شده پنداشت به طوری که هالباقرارگیریدرمرزهایخصوصیوعمومی،درونوبیرون،فضایخارجیوداخلی،فضایخودیوبیگانه،جنبه‌‌هایکیفیهردوحوزهراخنثیمی‌کند.
یکی از کاربردهای خانه و حریم مکانی مفهوم پنهان سازی از دید سایرین است که این مسئله از دهه 80 به بعد در ایران و همزمان با گسترش تکنولوژی ها و فضای مجازی و به طور کلی جایگاه رسانه ها نزول داشت و باعث شد مرزهای حریم خصوصی افراد تغییر و تا حدودی جا به جا شده و گسترش یابند.
با افزایش اگاهی های جنسیتی و رشد جنبش زنان و افزایش فرصت های شغلی و اجتماعی زنان و حضور بیشتر آنها در جامعه و بیرون از خانه و با تغییر کاهش کارکردهای خانواده خانه نیز دیگر کمتر کارکرد جنسیتی سنتی خود را ایفا می کند.این تغییر جنسیت نه تنها در نحوه دکوراسیون بلکه تعیین کننده نوع روابط درون خانه نیز می تواند باشد.برداشته شدن دیوارهای آشپرخانه قابل رویت بودن اتاق هاريالبرداشته شدن اندرونی و بیرونی تخصیص یافتن اتاق سطحی به دختران و پسران به یک نسیت، افزایش پنجره ها و گشودگی به فضاهای بیرون،برخی از این تغییرات هستند (همان:22)
مهم ترین تاثیر فناوری های ارتباطی و رسانه ای رز زمینه خانه،تقلیل دادن یکی از هم ترین این کارکرد های خانه یعنی حریم سازی خانه است یکی از مهم ترین کارکرد های خانه ایجاد حریم خصوصی بود،دیوارهای خانه ما را از دیگری و غریبه ها جدا می کند و مانع از ورود دیگری به حریم خصوصی می شود. ما به کمک خانه و دیوارهایش از چشم دیگران و جامعه پوشیده و پنهان می مانیم اما این تلقی از خانه به وسیله رسانه ها به خصوص فضای مجازی در حال دگرگونی است.
 
  حریم جسمی: حریم جسمی شخص بخشی از حریم خصوصی او را تشکیل می دهد و به معنی آن است که هرگونه اقدامی درباره جسم دیگری باید با رضایت او انجام شود .یکی از همین مصادیق مربوط به زاد و ولد است  چرا که برخی با استنتاج از حق خلوت، زاد و ولد را امری خصوصی و مربوط به زندگی خصوصی زوجین دانسته و معتقدند که دولت حق هیچ گونه کنترلی بر موالید نمی دهد.
با این حال مسئله زاد و ولد که طبق این مصداق از جمله مباحث حریم خصوصی است موضوعی است که از دیرباز مورد تجسس و دحالت دیگران قرار گرفته است و در فرهنگ عامه مردم،دیگران نسبت به مسئله زاد و ولد و امکان و یا عدم امکان باروری یک زوج حساس بوده و این اجازه را دارند که در مورد مسئله مذکور از آنها سوال کنند. علاوه براین نقض این حریم فراتر از عامه مردم رفته و حتی دولتمردان نیز بسته به شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه اقدام به تعرض به این حق کرده و به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در این مسئله دخالت می کنند که در ایران نیز مسئله ورود به زاد و ولد با توجه به ارتباط مستقیمی که با پنجره جمعیتی کشور دارد در دهه مختلف پس از انقلاب،پس از جنگ و زمان فعلی از سوی دولت های مختلف انجام شده و می شود.
چاندوکدرجامعهمدنیودولتدرصفحه 176 میگوید: جامعهمدنییکحوزهخصوصیدانستهشدهاستکهافرادمنافعخصوصیخودرادنبالمیکنندبرخلافدولتکهدرذاتخودعمومیشمردهمیشودولیدرتلقیدیگرخانوادهامرخصوصیوجامعهمدنیعمومیاستخانوادهبهدلیلانکهدسترسیبهفضایفیزیکیوعاطفیآنمحدوداستواطلاعاتدربارهآننیزبههماناندازهمحدوداست،خصوصیاست.درحالیکهجامعهمدنیحوزهکنشمتقابلمعقولانهبودهوچوندسترسپذیراست،عمومیاست.
ولیدرنظریهلیبرالجامعهمدنی،حوزهفرددارایحقاستوازجملهاینحقوقیکیحق«خصوصیبودن»استیعنیحقدخالتغیر. پسدولتعمومیاستوجامعهمدنیکهخانوادهرانیزدربرمیگیرد،خصوصیاست
از سویی دیگر مسائل مربوط به فرزند آوری و شیوه های آن را نیز می توان از مصادیق حریم خصوصی دانست چرا که شیوه هایی باروری نوین به دلیل پروسه ای که دارد اغلب از سوی زوج ها به عنوان یک رویه محرمانه محسوب می شود.
حریم خصوصی ارتباطی:
ارتباط بر دو نوع است، ارتباطات عمومي ‌و ارتباطات خصوصي.
چنانچه برقرار کننده ارتباط، عموم را مخاطب خود قرار دهد، آنچه او بيان کرده است، تابع آزادي بيان و ارتباطات بوده، براي هر شخص ديگر قابل استفاده و ارجاع است. درباره چنين ارتباطي اصل بر اين است که بدون اجازه بيان‌کننده مي‌توان اظهارات شفاهي يا مکتوب او را آزادانه اشاعه داد. اما چنانچه شخصي قصد داشته باشد پيام خود را صرفا به شخص يا اشخاصي محدود و معيني برساند، دستيابي به چنين پيامي‌تابع اصل محرمانگي و رعايت حريم خصوصي است. در رابطه با حریم ارتباطی خانواده نیز باید گفت که تعرض به حریم خصوصی یک فرد،گاه به معنای تعرض به حریم خصوصی خانواده وی است و گاه نیز صرفا تعرضی به حریم خصوصی فرد به حساب می آید.
 
حریم خصوصی اطلاعات:
کمترازصدسالپیشدرایرانمردمباایناستدلالکهباصدورشناسنامهمیخواهندنامخودومتعلقاتشانرادردفتردولتبنویسندباثبتاحوالمبارزهمیکردند. تا قبل از سنوات 1304 (جلوس رضا شاه پهلوی) سجل احوال شناسنامه وجود نداشت مگر کم و بیش در میان دیپلمات ها و اعضای طبقه اول ادارات شامل ورقه کوچکی به قطع یک پاکت که نام  ونشان صاحب ان بر رویش نوشته شده بود.سجل احوالی که به هر کس می خواستند بدهند به سختی با آن مخالفت ورزیده سرسختانه مبارزه می نمود. بر این تعصب که بخواهند نام خود و متعلقاتشان را در دفتر دولت ببرند. کسی چه حق داشت نام زن و بچه کسی را دانسته، تعداد زوجاتش را فهمیده عدد فرزاندانش را معلوم بکند و چه حق داشت  سر از سن چه سن دختر یا پسرش چقدر می باشد.که این نیست مگر اینکه می خواهند بدانند اگر مردی پیری دارای زن جوان می باشد زیر پای زنش بنشیند و بفهمند اگر چند زن دارد نامشان را از کجا می دهد و کدام یک از زنانش کم سال تر و میانه شان را شکرآب بکنند. غلط کرده اند با پدرانشان که بخواهند سر از زندگی و خانواده مردم درآورند و هیچکس به زیربار اخد سجل احوال نرفته، تا آنگاه که رضا شاه بر تخت نشسته مکلف شد به مردم شناسنامه داده وضع خود و املاکشان را ثبت دفتر بکنند.کسی زیربار آن نرفته ناچار که باید پای زور به میان آمده( شهری باف: 361)
این مسئله را میتوان مقاومت مردم در برابر نقض حریم خصوصی اطلاعاتی دانست چرا که در آن زمان مصداق حریم اطلاعاتی در محفوظ دانستن نام و مشخصات خانواده ها معنی داشت. اکنون اما این مسئله رنگ و بویی متفاوت به خود گرفته است چرا که با شدت گرفتن استفاده از فضای مجازی، حریم اطلاعاتی خانواده اکنون بیشتر در فضای مجازی معنی دار می شود. علاوه بر این با بروز دولت الکترونیک و سرشماری ها شاید بتوان گفت مصادیق حریم اطلاعاتی امروز تغییر کرده است و مردم در برابر دولت الکترونیک که در آن قرار است تمامی ارتباطات زیر ذره بین بوده و نتایج آن اعلام شود، توان مقاومت ندارند.
نتیجه گیری:
با توجه به اختلاف نظر هایی که پیرامون تعریف مفهوم و موضوع حریم خصوصی وجود دارد می توان به این نتیجه رسید که بحث از گستره حریم خصوصی یک بحث مفهومی و لفظی نیست و برای یافتن پاسخ به این پرسش که حریم خصوصی شامل چه چیزهایی می شود یا نمی شود.نمی توان از راه کند و کاو در مفهوم به پاسخ رسید بلکه در اینجا با یک بحث ماهوی رو به رو هستیم و هر گونه پاسخ نیازمند آن است که بر اساس مبنای خاص،شرایط خاص و تحولاتی که در مسیر حریم خصوصی بوده است، ملاک خصوصی بودن را مشخص کرده باشیم.
به همین منظور بهتر است به کندو وکاو پیرامون این مسئله بپردازیم که چه مواردی در این قلمرو قرار می گیرد و چه مولفه هایی در تغییر مرزهای حریم خصوصی موثر است.
انسان به عنوان انسان از یک سو استقلال فردی دارد و از یک سوی دیگر به اعتبار آنکه در جامعه و در ارتباط با دیگران زندگی می کند موجودی اجتماعی است.این طبیعت دوگانه انسان از یک طرف از هم جدا و از طرف دیگر چنان به هم آمیخته شده است که گریزی از جمع بین این دو ویژگی نیست و جامعه ناگذیر از پذیرش استقلال فردی وی و پایبندی به التزامات ناشی از استقلال فردی است. مفهوم و قلمرو حریم خصوصی را می توان با فرهنگ حاکم بر آن جامعه و نوع حکومت حاکم بر یک جامعه مرتبط دانست.
درفرهنگعمومیمانیزحریمخصوصیاهمیتخاصیداشتهاستتاحدیکهکمترازصدسالپیشدرایرانمردمباایناستدلالکهباصدورشناسنامهمیخواهندنامخودومتعلقاتشانرادردفتردولتبنویسندباثبتاحوالمبارزهمیکردند. این مقاومت در برابر نقض حریم خصوصی بسته به مصادیق حریم خصوصی داشته و دارد.
اگر حریم خصوصی را به پیازی تشبیه کنیم، لایه اول حریم خصوصی شامل امور جسمانی و نفسانی فرد است .در این لایه هر امر دیگری که مقابل آن باشد«عمومی» تلقی می شود.لایه دوم حریم خصوصی روابط خانوادگی فرد را در برمی گیرد که از شخصی بودن فرد گذر می کند و بخشی از روابط اجتماعی او را نیز شامل می شود.در مقابل این لایه روابط اجتماعی وسیعتر و نیز فعالیت های دولت قرار دارد که «عمومی»: تلقی می شود. در لایه سوم همه روابط اجتماعی فرد،بخشی از حریم خصوصی او تلقی می شود.این لایه می تواند شامل روابط دوستی،شغلی،سکونتی،اقتصادی،تفریحی و هر فعالیت دیگری باشد که توسط فرد در اجتماع صورت می گیرد.مقابل این معنا در لایه سوم تنها فعالیت های دولت قرار دارد که عمومی خوانده می شود.
با توجه به انواع حریم خصوصی یعنی حریم ارتباطی، اطلاعاتی، جسمی، جنسی و مکانی می توان گفت که در سالهای اخیر در حوزه خانواده این حریم ها تغییراتی را به خود دیده اند. به عنوان مثال می توان گفت با تغییر معماری خانه ها، حریم ارتباطی و مکانی و حتی جنسی بین زوجین در درجه اول و در مرحله دوم بین زوجین و فرزندان تغییر کرده است. تا پیش از این تمامی فرایندهای مربوط به خانواده در یک مکان مشخص و مشترک انجام می شد اما پس از تغییرات در سبک معماری خانه ها و تفکیک فضاهای مخشص در خانه، مرزهای حریم خصوصی هم در خانه تغییر کرده است.
 
 
منابع:
-شهری باف؛جعفر(1367).تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم:زندگی کسب و کار،جلد6.تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا
-سروش،محمد( 1393)، مبانی حریم خصوصی بر اساس آموزه های اسلامی، تهران:انتشارات سمت
چاندوک؛  نیرا (  1377)    جامعه مدنی و دولت کاوشهایی در نظریه ی سیاسی.تهران نشر مرکز
،نعمت الله( 1394)، تجربه تجدد، تهران انتشارات: پژوهشکده مطالعات فرهنگی
محسنی،فرید(1390 )، حریم خصوصی اطلاعاتی، تهران انتشارات» دانشگاه امام صادق
انصاری،یاقر(1386 )،حقوق حریم خصوصی،انتشارات سمت